Autobusy. Autosan H9 z lat 1973-2001
            
				
  
  
  
Jest toporny, niewygodny i przestarzały technicznie, a jednocześnie tani w zakupie, ekonomiczny i prosty w serwisowaniu. Autosan H9 to wciąż jeden z najczęściej spotykanych autobusów wykorzystywanych na międzymiastowych i podmiejskich trasach. W najpopularniejszej turystycznej wersji H9-20 standardowo montowanych jest 41 foteli, międzymiastowy H9-21 zabiera na pokład 51 pasażerów: 39 na miejscach siedzących i 12 na stojących. Miejskie odmiany H9-33 i H9-35 mają po 24 miejsca siedzące i 44 stojące.
Najczęściej użytkują go przedsiębiorstwa PKS, mali przewoźnicy prywatni i szkoły nauki jazdy. Na rynku wtórnym do wyboru są różniące się wyposażeniem i pojemnością przedziału pasażerskiego odmiany miejskie, międzymiastowe i turystyczne. W zależności od wersji 
autobus mierzy 9.310 lub 10.000 mm, ma szerokość 2.500 mm, wysokość 2.990 lub 3.150 mm, rozstaw osi 4.000 lub 4.700 mm i waży od 7.700 do 8.400 kg. W najpopularniejszej turystycznej wersji H9-20 standardowo montowanych jest 41 foteli, międzymiastowy H9-21 zabiera na pokład 51 pasażerów: 39 na miejscach siedzących i 12 na stojących. Miejskie odmiany H9-33 i H9-35 mają po 24 miejsca siedzące i 44 stojące. Niezależnie od wersji Autosan ma sztywne, mechaniczne zawieszenie obu osi. Dostęp do przestrzeni pasażerskiej zapewniają otwierane mechanicznie (rzadziej hydraulicznie) drzwi, które umieszczono w przedniej i tylnej części autobusu.
"Dziewiątkę" napędza montowany z tyłu andrychowski turbodiesel 6CT107/A3 o pojemności 6,5 l, dostępny w dwóch wersjach mocy: 138 lub 150 KM. Współpracuje z nim pięciostopniowa ręczna przekładnia ZF S5-45. Silniki są ekonomiczne (Autosan spala średnio 20 l ON na setkę). Do remontu wytrzymują średnio 300-500 tys. km przebiegu, podobnie jak skrzynie i tylne mosty. Trwałe jest zawieszenie (tulejowanie wieszaków na obu osiach wykonuje się co 100 tys. km), użytkownicy psioczą natomiast na układ hydrauliczny. Problemy w trakcie zimowej eksploatacji przy temperaturach poniżej -15°C stwarza zamarzający układ powietrzny hamulców i sprzęgła, zamarza też instalacja elektryczna, uszkodzeniu ulega centralne ogrzewanie. Poszycie nadwozia jest kiepsko zabezpieczone przed korozją. Natomiast dostęp do podstawowych podzespołów i ich osprzętu jest prosty.
Ceny Autosanów H9 na rynku wtórnym są niewygórowane. Za zadbany, dziesięcioletni egzemplarz sprzedający żądają średnio 30 tys. zł netto. Turystyczna wersja z połowy lat 80. to wydatek około 10 tys. zł netto.
Ekspert
Jan Umiastowski z serwisu Transped w Lublinie:
- Konstrukcja H9 z mechanicznym zawieszeniem i sztywnymi osiami w polskich warunkach jest bardziej niezawodna niż Jelcza PR 110, w którym pękają poduszki zawieszenia. Rygory serwisowe H9 nie są wyśrubowane. Olej i filtry wymieniać należy co 30 tys. km. Tyle samo wytrzymują tylne szczęki hamulcowe. Przednie hamulce wymagają serwisu co 90 tys. km.
Plusy
Niskie spalanie. Trwałe silniki i skrzynie biegów. Spory wybór dostępnych wersji. Niska cena zakupu.
Minusy
Awaryjny układ hydrauliczny. Defekty instalacji elektrycznej i systemu ogrzewania. Korozja nadwozia.
  
    
    
    
      | Dopuszczalna masa całkowita | 12.500 kg | 17.280 kg | 
    
      | Masa własna | 8.400 kg | 9.800 kg | 
    
      | Liczba miejsc | 41+1 | 51+1 | 
    
      | Długość | 10.000 mm | 12.000 mm | 
    
      | Szerokość | 2.500 mm | 2.500 mm | 
    
      | Wysokość | 3.150 mm | 3.040 mm | 
    
      | Rozstaw osi | 4.700 mm | 6.100 mm | 
    
      | Poj. silnika / cylindry | 6,5 l / R6 | 11,1 l / R6 | 
    
      | Moc maksymalna | 150 KM | 185 KM | 
    
      | przy obr./min | 2.600 | 2.200 | 
    
      | Maksymalny moment obrotowy | 432 Nm | 710 Nm | 
    
      | przy obr./min | 1.600 | 1.200 | 
    
      | Skrzynia biegów | ręczna 5+1 | ręczna 4+1 | 
  
  
    
    
    
      | Chłodnica | 1.400 zł | 1.700 zł | 
    
      | Sprzęgło (tarcza+docisk+łożysko) | 1.150 zł | 1.100 zł | 
    
      | Reflektor | 167 zł | 160 zł | 
    
      | Okładzina hamulcowa | 24 zł | 26 zł | 
    
      | Filtr oleju | 12 zł | 7 zł | 
    
      | Filtr powietrza | 32 zł | 35 zł | 
  
  
    
    
    
      | Reflektor | 90 zł | 70 zł | 
    
      | Zderzak przedni | 300 zł | 500 zł | 
    
      | Szyba czołowa | 900 zł | 600 zł | 
    
      | Chłodnica | 600 zł | 750 zł | 
  
  
    
    
    
      | 1987 | 870 - 10,5 tys. zł | 920 - 10,0 tys. zł | 
    
      | 1988 | 890 - 11,9 tys. zł | 900 - 12,7 tys. zł | 
    
      | 1989 | 800 - 15,5 tys. zł | 820 - 14,5 tys. zł | 
    
      | 1990 | 850 - 14,9 tys. zł | 850 - 13,5 tys. zł | 
    
      | 1992 | 770 - 22,0 tys. zł | 640 - 18,0 tys. zł | 
    
      | 1993 | 600 - 24,0 tys. zł | 550 - 18,0 tys. zł | 
    
      | 1995 | 589 - 25,0 tys. zł | - | 
    
      | 1998 | 490 - 45,0 tys. zł | - | 
    
      | 2001 | 180 - 96,0 tys. zł | - | 
    
      | * od 1989 r. |